Bài 70: Con ngoan.

Trong chuyện kén dâu lấy vợ cho con trai, luôn là đề tài 'nóng' ở mỗi gia đình từ xưa đến nay. Mẹ chồng nào cũng muốn có một con dâu ngoan. Nhưng trong ý niệm của họ lại không rõ thế nào là ngoan? Đó là vấn đề đặt ra!

Ông cha ta đã có câu:

“Cá không ăn muối cá ươn.

Con cãi cha mẹ trăm đường con hư”

Phạm trù 'hư' đối lập với 'ngoan'. Vì thế chọn con dâu ngoan cũng tức là con dâu không hư. Mà bản chất con không hư chính là 'biết nghe lời cha mẹ'.

Trong toán học, hình bình hành được khái niệm là một tứ giác có các cạnh đối song song từng đôi một. Con ngoan, được định nghĩa là con người luôn biết nghe lời cha mẹ.

Nghe theo những lời mẹ nói, không chỉ cần thiết để thể hiện mình là một đứa con ngoan. Mà đây thực sự là thú vui kỳ diệu trong cuộc sống, không tin bạn cứ thử trải nghiệm mà xem. Cuộc sống sẽ không có được các cung bậc tuyệt vời của nó nếu như chúng ta cứ giữ ý nghĩ 'các cụ già rồi, các cụ giờ lẫn lắm',... và tự cho mình là 'sáng suốt' thích làm gì mình muốn.

Trong gia đình, không lấy quá 30km, không dọa hay thực hiện 'tự tử', đặc biệt là không nói dối.

Khổng Tử - Lê Thẩm Dương: Kinh nghiệm thành đạt trong đường đời.

Đức Khổng Tử.

Kinh nghiệm thành đạt trong đường đời.

Giải nghĩa:

1/ "Ngô Thập Hữu Ngũ Nhi Chí Vu Học". Chữ "hữu" có nghĩa là "thêm" (thập hữu ngũ: mười thêm năm, tức là 15), chữ "chí" có nghĩa là "để hết tâm ý," và chữ "vu" có nghĩa là "đối với". Cả câu "ngô thập hữu ngũ nhi chí vu học" có nghĩa là khi tới 15 tuổi, ta mới có thể tự-mình chuyên-tâm vào việc học.Trong chữ 'Tu', tức tu dưỡng, bồi bổ, rèn luyện, thu nạp, học hành (tập làn theo), ôn luyện,... thì việc học là căn bản nhất trong cái chuỗi ADN xã hội. Con người trong cái tuổi tổng hợp (Tên và tuổi: tuổi hành chính, tuổi sinh học, tuổi trí lực, tuổi tâm lý, tuổi xã hội, tuổi tổng hợp) đến 15 năm, nó mới ý thức được đầy đủ ý nghĩa của việc học, từ đó có sự chuyên tâm cố gắng. Lúc đó nó mới có đầy đủ các yếu tố tâm, sinh lý, trí lực, xã hội,... cần thiết cho việc học. Trước đó nếu có là sớm, sau đó mới có là muộn. Vấn đề mấu chốt là thời cơ hành động cho chính xác.

2/ "Tam thập nhi lập" có nghĩa là khi người ta tới 30 tuổi thì mới xác định được việc lập thân, lập nghiệp - tức là đã trụ vững, có nghề nghiệp, việc làm, có khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; đã xác định vị trí của mình trong xã hội, sự tự lập mới có thể chắc chắn và vững vàng. Thực vậy, khi đạt tới 30 tuổi, con người có thể tự lập và gây dựng nên sự nghiệp cho mình. Chí tự lập đã được khẳng định, cùng với nó 'Trí' cũng dần đần được thể hiện thành 'Tài'. Cùng với chí tự lập là các khả năng về sức khỏe, trí tuệ , bằng cấp, kinh nghiệm cuộc sống, các mối quan hệ,... cũng được chín mùi. Con người thực sự bước vào chặng đường mới trong đường đời của nó và nó trở thành một thực thể hoàn chỉnh (có tính khẳng định) của xã hội. Các yếu tố cảm tính, mơ hồ, ngộ nhận, làm để khám phá, để thử nghiệm (do cho rằng còn sớm, còn nhiều thời gian, no gì), hay có tính thiếu quyết tâm, thiếu biện pháp, thiếu chắc chắn,... được nó sàng lọc loại bỏ ngày càng nhanh chóng; thay thế vào đó là các quyết định cân nhắc kỹ lưỡng, cẩn thận ngày càng được chính xác, có chiều sâu. Trong thực tế đã có nhiều người tự lập từ trước lứa tuổi 30 và cũng có người không tự lập được ở ngoài lứa tuổi 30. Họ là những người ăn bám gia đình và xã hội. 

3/  "Tứ thập nhi bất hoặc" có nghĩa là khi người ta tới 40 tuổi mới có thể hiểu thấu mọi sự lý trong thiên hạ (Trí sáng), hoàn toàn không còn 'mê muội, nghi ngờ', phân biệt được việc phải hay trái cũng như hiểu được ai là người tốt hay xấu, phân biệt được những ai là người chân thành và biết được cái gì nên làm hay không (loại bỏ những câu nói hay những hành động vô nghĩa), nhờ đó công việc hiệu quả rất cao. Cái 'Tài' cũng vào lúc thăng hoa, cái 'Dung', cái 'Hòa" cũng đã được ứng nghiệm.  Không phải người nào ở cái tuổi 40 cũng được như vậy. Muốn đạt tới trình độ "nhi bất hoặc" con người phải được giáo dục kỹ lưỡng và tự mình cố công học hỏi, làm việc chuyên cần ngay từ khi còn nhỏ.

4/ "Ngũ thập nhi tri thiên mệnh" có nghĩa là khi người ta tới 50 tuổi mới có thể thông suốt chân  lý của tạo hoá, tức là hiểu được mệnh của trời, mới vẽ được vòng hồi quy của sinh mệnh (khảo sát được hàm số 'con người'), dự kiến chính xác thời cuộc, hành động chính xác thời cơ, hành động nhỏ mà hiệu quả lớn, chữ 'Lưu' được hiện ra. Không phải bất cứ ai tới 50 tuổi là đạt được trình độ "tri thiên mệnh". Muốn đạt được trình độ "tri thiên mệnh" con người cũng phải có căn bản vững vàng về giáo dục, kiến văn, và kinh nghiệm sống. 

5/ "Lục thập nhi nhĩ thuận" có nghĩa là khi người ta tới 60 tuổi thì mới đạt đến mức độ hoàn hảo về mặt tri hành, kiến văn và kinh nghiệm về cuộc sống. Nhờ đó, người ta có thể nhận xét và phán đoán được ngay tức khắc và chính xác về các sự kiện và nhân vật trong thiên hạ. Khi nhìn hay nghe thấy điều gì, người ta không những không cảm thấy chướng ngại mà còn hiểu thấu ngay mọi lẽ, cho phép phản ứng cực nhanh với các thời cơ cực ngắn, có thể chuyển hóa ngay tình hình, từ khó khăn sang thuận lợi, chữ 'Lưu' được tỏa sáng, chữ 'Khuyết' được kiểm chứng. Không phải tự nhiên mà ta đạt được trình độ "nhi nhĩ thuận". Muốn đạt được trình độ này, con người cũng phải có căn bản giáo dục, đạo đức, kiến văn, và kinh nghiệm từng trải về sự đời. 

6/ "Thất thập nhi tùng tâm sở dục bất du cự" - Google dịch 'Bảy mươi mong muốn từ trá tim mà không lấn át' - 2 chữ cuối có nghĩa là 'vượt quá' và 'thời điểm'; có nghĩa là tới 70 tuổi, con người sẽ đạt đến trình độ 'đắc đạo', tình trạng rất hoàn hảo về cách hành sự và xử thế. Nhờ đó mà mỗi khi người ta định nói điều gì hay làm việc gì thì tự nhiên thể hiện đúng với chủ tâm của lòng mình, muốn sao được vậy, và không bao giờ vượt ra khỏi khuôn khổ của đạo lý hay lẽ thường. Đây là trình độ tuyệt hảo của con người ở vào tuổi từ 70 trở lên. Chữ 'Khuyết' tỏa sáng soi rọi con đường hành đạo. Người ta nhìn nhận khuyết điểm của nó rất thấu đáo. Vì thế mà vô khuyết, vô tham, vô muốn,... mà trường tồn trong trạng thái 'tự nhiên, tự khuyết' như người xưa vẫn nói 'trung dung trung thứ'.

Tuy rằng Khổng-Tử đã trình bày về những lứa tuổi cuộc đời cụ-thể của ngài như đã nói ở trên, chúng ta phải hiểu rằng đây cũng là ý của ngài muốn nói về từng giai-đoạn tác-thành-của các lứa tuổi cuộc đời con người. Muốn đạt tới khả-năng nhận-thức và thực-hành ở mỗi lứa tuổi như đã đề-cập ở trên, người ta phải được giáo-dục và tự mình chuyên-tâm vào việc học-hỏi liên-tục ngay từ khi còn trẻ, tức là từ trước khi tới lứa tuổi 15 và tiếp-tục cho tới 70 tuổi, để trau-giồi kiến-văn, đạo-đức, và rút-tỉa kinh-nghiệm trong cuộc sống hàng ngày.

Mỗi lứa tuổi 15, 30, 40, 50, 60, và 70 thể-hiện kết-quả của việc giáo-dục trong gia-đình và học-đường cùng kiến-văn có được qua sự học-hỏi ở trường đời. Nếu không được giáo-dục đúng cách và nếu không biết tự tu tâm dưỡng tánh, tự trau-giồi kiến-văn cho hoàn-hảo, và tự rút tỉa kinh-nghiệm trường đời thì con người giống như "ông bình vôi," càng sống lâu càng ngu và càng làm hại dân hại nước dù rằng có bằng cấp cao đến thế nào đi nữa.

Có tuổi là một việc, nếu không được giáo-dục đúng cách và không tự trau-giồi kiến-văn cùng kinh-nghiệm sống thì dù tới 30 tuổi, 40 tuổi, 50 tuổi, 60 tuổi, hay 70 tuổi đi nữa, người ta cũng không có sức tự-lập, không hiểu hết sự lý, không biết được mệnh trời, không thông-suốt mọi lẽ, và không thể làm chủ được hành-động và tư-tưởng của mình nhiên-hậu sẽ vượt ra ngoài khuôn khổ đạo lý. Việc quan- trọng nhất là nếu đã tới 30 tuổi mà không tự-lập được vững-vàng, ta sẽ gặp nhiều gian-truân chứ đừng nói chi đến việc có thể giúp mình và giúp đời một cách có hiệu-quả được.

------------

Lê Thẩm Dương: NHÂN SINH THẤT THẬP CỔ LAI HY

• Tuổi từ 15 - 18: Gọi là tuổi đứng cửa sổ. Đặc điểm: Hay mơ màng, thích xem phim Hàn Quốc. Tuổi sai lầm cực lớn của phụ nữ.

• Tuổi từ 18 - 25: Gọi là tuổi khẳng định mình, tuổi bản lề. Đặc điểm: Thích thể hiện mình. Hoành tráng, tự cao tự đại. Tuổi này là tuổi kinh tởm nhất. Nữ có giác quan 6 mạnh nhất, sau giảm dần, dễ ngộ nhận. Quan niệm về sản phẩm: Lõi, phần thực, phần giá trị gia tăng của sản phẩm. Đạo đức là ghi bàn, là làm được gì. Năng lực nằm trên đôi tay, không nằm trong bằng cấp.

• Tuổi từ 25 - 30: Tam Thập Nhi Lập.
Tuổi này bắt đầu biết đúng biết sai. Nghĩa là người ta đến 30 tuổi mới có thể tự lập, dựng nên sự nghiệp cho mình. Cái tuổi 30 dù là trai hay gái cũng là tuổi có thể tự lập và có sự nghiệp vững vàng nếu được chuẩn bị từ nhỏ. Đặc điểm: Trầm tính hơn, ít nói hơn,...

• Tuổi từ 30 -40: Tứ Thập Nhi Bất Hoặc.
Có nghĩa là khi người ta tới 40 tuổi mới có thể hiểu thấu mọi sự lý trong thiên hạ, phân biệt được việc phải hay trái cũng như hiểu được ai là người tốt hay xấu, phân biệt được những ai là người chân chính yêu nước thương nòi và biết được cái gì nên làm hay không.

• Tuổi từ 40 - 50: Ngũ Thập Nhi Tri Thiên Mệnh
Có nghĩa là khi người ta tới 50 tuổi mới có thể thông suốt chân lý của tạo hoá, tức là hiểu được mệnh của trời. Không phải bất cứ ai tới 50 tuổi là đạt được trình độ "tri thiện mệnh" Muốn đạt được trình độ "tri thiên mệnh," con người cũng phải có căn bản vững vàng về giáo dục, kiến văn, và kinh nghiệm sống. Nam muối tiêu và nhiều bồ nhất, nữ là hồi xuân.

• Tuổi từ 50 - 60: Lục Thập Nhi Nhĩ Thuận
Có nghĩa là khi người ta tới 60 tuổi thì mới đạt đến mức độ hoàn hảo về mặt tri hành, kiến văn, và kinh nghiệm về cuộc sống. Nhờ đó, người ta có thể nhận xét và phán đoán được ngay tức khắc và chính xác về các sự kiện và nhân vật trong thiên hạ. Khi nhìn hay nghe thấy điều gì, người ta không những không cảm thấy chướng ngại mà còn hiểu thấu ngay mọi lẽ. Không phải tự nhiên mà ta đạt được trình độ "nhi nhĩ thuận" Muốn đạt được trình độ này, con người cũng phải có căn bản giáo dục, đạo đức, kiến văn, và kinh nghiệm từng trải về sự đời.

• Tuổi từ 60 - 70: Thất Thập Nhi Tùng Tâm Sở Dục Bất Du Củ
Có nghĩa là tới 70 tuổi, con người sẽ đạt đến trình độ rất hoàn hảo về cách xử sự và xử thế. Nhờ đó mà mỗi khi người ta định nói điều gì hay làm việc gì thì tự nhiên thể hiện đúng với chủ tâm của lòng mình, muốn sao được vậy, và không bao giờ vượt ra khỏi khuôn khổ của đạo ý hay lẽ thường.
Tư vấn hoc liên thông lên ĐH: 307a, a17, số 17 Tạ Quang Bửi HN, 0948443391 Em Linh.